Auteur: Jan-willem Nijkamp Datum: 24-06-2021

Wij willen van het gas af, maar kan dat ook?

Nordstream 2

De Russische president Vladimir Poetin kondigde recent aan dat de eerste leiding van de politiek zeer omstreden gaspijplijn Nordstream 2 was voltooid. Het zal echter nog maanden duren voordat er Russisch gas door kan stromen. De werkzaamheden aan de tweede leiding zijn nog in volle gang. De Russische regering gaat ervan uit dat het project voor het einde van het jaar af is. De Nordstream 2 moet 55 miljard kubieke meter gas van Rusland door de Oostzee naar Duitsland transporteren. Vorige maand besloot de Amerikaanse regering de sancties tegen Nordstream 2 te laten vallen. Biden blijft tegenstander, maar nu de pijplijn nagenoeg klaar is heeft verder verzet weinig zin meer.

Russisch gas

Daar er rond 2025 een einde zal komen aan de winning van Nederlands gas heeft onze regering besloten over te stappen op gas uit Rusland. Nederland was lange tijd de grootste gasproducent ter wereld en ontving jaarlijks tussen de tien en vijftien miljard euro aan gasopbrengsten vanuit de Noordzee en Groningen. In 2011 werden er reeds twee pijpleidingen geopend van Vyborg in Rusland naar Lubmin in Duitsland. Een investering ter grootte van 7,4 miljard euro die meer dan 26 miljoen huishoudens in Europa van Russisch gas voorziet. Aanwezig waren naast de Duitse bondskanselier ook de premiers van Rusland, Frankrijk en Nederland.

Afscheid van kolen en kernenergie

Duitsland heeft zich lang sterk gemaakt voor de voltooiing van Nordstream 2. Onze oosterburen hebben immers besloten afscheid te nemen van kernenergie en ook de kolencentrales werden in de ban gedaan. Aardgas zal in de energievoorziening een belangrijke plaats gaan innemen. Bijna 40 procent van het in Duitsland gebruikte gas is afkomstig uit Rusland. De rest is afkomstig uit Noorwegen en Nederland. De Duitse afhankelijkheid van Russisch gas zal dus verder gaan toenemen. Het beheer van de voorraden is in handen van een dochteronderneming van ’s werelds grootste aardgasbedrijf, het Russische Gazprom.

Minder afhankelijk van het gas?

In Nederland geldt – in tegenstelling tot onze oosterburen – het beleid om juist minder afhankelijk te worden van aardgas. In dat kader worden er forse investeringen gedaan in duurzame energiebronnen als wind, zon en waterstof. Tevens wordt ‘s lands grootste olie- en gasbedrijf Shell steeds meer onder druk gezet te “vergroenen”. Dat is echter het officiële regeringsstandpunt. In de harde realiteit is er sprake van een parallelle wereld. Nederland wil misschien wel van het gas af, maar kan dat nog lang niet. Nu de Groningse gaskraan dichtgaat worden wij voor ons gas ook steeds afhankelijker van Rusland.

Een verdubbeling

Op dit moment komt ongeveer 10 tot 20 procent van ons gas uit Rusland. Dat percentage zal de komende jaren stijgen. Een verdubbeling ligt eerder in de lijn der verwachting. Nederland heeft zwaar geïnvesteerd in zijn gasinfrastructuur, de zogenaamde gasrotonde. Veel van het geïmporteerde gas wordt vervolgens weer doorverkocht in Europa. Nederland zal haar machtige positie op het gebied van gas willen continueren. Nederland is één van de belangrijkste gas, handel- en doorvoerlanden van Europa. Rusland is de belangrijkste handelspartner voor de Rotterdamse haven. Russen zijn voor vijftig procent aandeelhouder in boorplatforms in de Noordzee en hebben geïnvesteerd in de ondergrondse opslag in Noord Holland.

Duurzaam is niet toereikend

Op papier steunt Nederland de omslag naar duurzame energie. In de praktijk steunt ons land onze oosterburen echter ook in een streven naar een toekomst mét gas. Natuurlijk, elektrische auto’s zijn leuk, maar waar komt die elektriciteit vandaan? De energie is voornamelijk afkomstig van gascentrales. Hoewel deze in de toekomst waarschijnlijk minder vaak aan zullen staan blijven deze nodig. Stroom afkomstig uit andere bronnen zal (nog) niet toereikend zijn. Aardgas zal wel schaarser worden. De prijs van aardgas zal navenant kunnen oplopen. Door sluiting van Groningen valt er de komende jaren voor 45 Gigawatt aan vermogen weg. Een gat dat niet alleen door duurzame bronnen zal kunnen worden opgevangen.

Aardgas stijgt

De prijs voor aardgas is al enige tijd aan het stijgen. Van het dieptepunt tijdens de pandemie is de prijs reeds 50 procent opgelopen. Dat is echter nog niets. In 2008 was de prijs bijna drie keer zo hoog. Geruchten gaan dat Gazprom de prijs manipuleert om de aanleg van Nordstream 2 te bespoedigen. De aandelen van Gazprom zijn voor een meerderheid in handen van de Russische staat. Voor Nederlandse beleggers is de meest voor de hand liggende optie uiteraard Shell, immers ook een grote speler in aardgas. En aandeelhouder in Nordstream 2.

Maak vrijblijvend een afspraak met een van onze specialisten

 

Auteur: Jan-willem Nijkamp Datum: 13-05-2021

Inflatie maakt beleggers nerveus

Consumenten Prijs Index

Dinsdag waren de beurzen al gedaald vooruitlopend op de inflatiecijfers van een dag later. Er was toch wel enige vrees dat het Bureau of Labor Statistics in de Verenigde Staten een CPI (Consumer Price Index) zou publiceren waar beleggers niet erg vrolijk van konden worden. Het was nog erger. Het mandje van prijzen van goederen en diensten dat gezamenlijk de inflatie meet bleek op jaarbasis met niet minder dan 4,2 procent te zijn gestegen. Dat terwijl er een toename van 3,6 procent was verwacht. Ook op maandbasis liepen de prijzen veel harder op dan ingeschat, met 0,8 procent. Een prijsstijging die we sinds 2008, voordat de kredietcrisis uitbrak, niet meer hadden gezien. Daar de beurzen al hadden geanticipeerd op slechte cijfers duurde het even voor er duidelijk richting werd gekozen door beleggers. Maar uiteindelijk zetten de beurzen de weg naar beneden in. Ook vandaag volgen de markten in Europa die van de Verenigde Staten. Zo staat de AEX inmiddels 6 procent onder zijn hoogste koers van begin deze maand.

Einde aan TINA?

Is deze vrees terecht? Beleggers zijn immers al jaren gewend aan een historisch lage inflatie. Als gevolg daarvan kon ook het rentepeil naar ongekende diepten wegzinken. In ons werelddeel is er zelfs al enkele jaren sprake van een negatieve rente. Het joeg spaarders naar de beurs onder het motto dat er geen alternatief was voor een belegging in aandelen (TINA). De aanwassende stroom van geld naar de beurs stuwde de koersen verder op en dat trok op zijn beurt weer nieuwe beleggers aan. Niets heeft zo’n aantrekkingskracht als voortdurende koerswinsten. Beleggers werden daarbij geholpen door de centrale banken die met regelmaat lieten weten voorlopig niet van plan te zijn de rente weer te gaan verhogen. Zelfs een enigszins oplopende inflatie zou ze niet van mening doen veranderen. Maar 4,2 procent?

Basiseffecten

Hoe houdbaar is dan het ruime monetaire beleid nog? Veel beleggers nemen het zekere voor het onzekere en gingen over tot verkoop van hun aandelen. Maar reageren ze niet te snel? De snelle toename van de prijzen kan toch moeilijk als een verrassing zijn gekomen. De pandemie zorgde een jaar geleden voor een enorme prijsdaling van allerlei diensten waar plots weinig behoefte meer aan was. Zo zakte de CPI in april vorig jaar diep weg. Met dit lage niveau als vergelijkingsbasis is het dan ook niet zo vreemd dat een jaar later – in een zich snel herstellende economie – de prijzen hard oplopen. Economen spreken in zo’n geval van basiseffecten. Voor de duidelijkheid, het algemene prijspeil is nog steeds lager dan dat van voor de uitbraak van het virus. Het is het tempo van de groei, niet het absolute prijspeil, dat momenteel zorgen baart.

Markt voor tweedehands auto’s explodeert

Opvallend is verder dat er geen sprake is van een prijsstijging over de gehele linie. Zo blijkt uit een nadere analyse dat de forse toename van de prijzen toe te schrijven is aan diensten die slechts voor 13 procent uitmaken van de consumentenbestedingen. Zo liepen vooral de prijzen van gebruikte auto’s en trucks, hotelovernachtingen, restaurants, vliegtrickets, autoverzekeringen, kaartjes voor evenementen en musea en autoverhuur sterk op. Juist die prijzen waren in de pandemie het hardst gedaald en lopen nu het meest op. In de pandemie hadden autoverhuurbedrijven een gedeelte van hun vloot in de verkoop gedaan en nu dienden ze hun voorraad als de wiedeweerga weer aan te vullen. Daar nieuwe auto’s sowieso moeilijk verkrijgbaar zijn (vanwege het chiptekort) explodeert de markt voor tweedehands auto’s.

Irrational exuberance

Maar wat zegt deze prijsstijging over de brede economie? De centrale banken hebben steeds gesteld dat de inflatie slechts van tijdelijke aard zal zijn. Op zeker moment zullen vraag en aanbod elkaar weer vinden en normaliseren de markten weer. Bedenk ook dat de switch van diensten naar goederen tijdens de pandemie weer vice versa zal zijn zodra de meeste mensen gevaccineerd zijn. Met andere woorden, waar de prijzen van allerlei diensten weer op zullen lopen, kunnen juist de prijzen voor goederen en grondstoffen (die nu hard stijgen) weer zakken. Ondanks alle onrust staat het algemeen prijsniveau nog steeds onder het niveau van de lange termijntrend waar bijvoorbeeld de Federal Reserve de prijzen zou willen hebben. Bedenk dat de kerninflatie momenteel 3,0 procent is. Dat lijkt veel, maar is exact het niveau waar ze bijvoorbeeld in 1996 ook stond. Hoewel de toenmalige gouverneur van de Fed Alan Greenspan toen waarschuwde voor irrational exuberance zouden de beurzen nog vier jaar verder stijgen.