Auteur: Jan-willem Nijkamp Datum: 19-03-2019
De zwaarste financiële crisis van de laatste 80 jaar werd niet voor niets de kredietcrisis genoemd. De wereld leunde zo zwaar op schulden dat het niet zo vreemd was dat deze hieronder bezweek in 2008. Natuurlijk, de banken werden hiervoor als zondebok aangewezen. Zij hadden de samenleving immers overspoeld met kredieten. Maar in feite functioneerden zij slechts als tussenpersoon. Ze gaven de mensen wat ze hebben wilden: meer, meer en nog meer. Dat loopt eens verkeerd zou je zeggen en inderdaad, het liep verkeerd.
We zijn inmiddels ruim tien jaar en een lange bullmarket op de beurs verder. Maar is de oorzaak van de laatste crisis weggenomen? Niet echt. De enorme hoeveelheid uitstaande schuld werd bestreden door nog meer schulden aan te gaan. Zo staat er volgens het Institute of International Finance (IIF) wereldwijd inmiddels een schuld uit ter grootte van 250.000 miljard dollar. Dat is meer dan drie keer het BNP dat we wereldwijd met elkaar verdienen. De grootste economie spant de kroon met de grootste schuld. Zo heeft de Verenigde Staten tegenwoordig een staatsschuld van 22.000 miljard dollar. Dat komt neer op 67.000 dollar per persoon. Voor een gemiddeld gezin van vier zou dat een bedrag van 268.000 dollar betekenen. Nu hebben ze in de Verenigde Staten een schuldenplafond. Maar ook een president die vermogend is geworden met het neerzetten van wolkenkrabbers. Hij heeft het niet zo op plafonds. En het moet gezegd, hij is niet de enige in zijn land.
De grote vraag is steeds meer: hoe komen we weer van die schulden af? Laten we ons beperken tot de Verenigde Staten. Een eerlijk antwoord luidt waarschijnlijk: nooit meer. Deze schulden zullen nooit meer terugbetaald worden. Om de doodeenvoudige reden dat daarvoor zulke onmenselijk bezuinigingsoperaties noodzakelijk zijn dat geen politicus zich daaraan zal wagen. Toch blijft de wereld maar investeren in Amerikaanse staatsleningen. Sterker nog, het blijft de favoriete vluchtheuvel in tijden van onrust op de beurzen. Dat heeft er alles mee te maken dat de Verenigde Staten beschikken over de dollar, ’s werelds handelsvaluta. De Verenigde Staten kunnen het zich permitteren ver boven hun stand te leven door zich eindeloos in de schulden te steken en de rekening vervolgens bij de rest van de wereld neer te leggen. En ze komen er nog mee weg ook.
Nu kon men er op wachten dat er een wetenschappelijke onderbouwing hiervan zou komen. En ziedaar, plots verschijnt daar de Moderne Monetaire Theorie (MMT). Een economische theorie die stelt dat een soevereine staat met zijn eigen munt geen onacceptabel niveau van staatsschuld kent. Met andere woorden, de overheid hoeft zich voor haar beleid niet geremd te voelen door begrotingstekorten of de hoogte van schulden. Het moge duidelijk zijn dat deze theorie in de Verenigde Staten op nogal wat medestanders kan rekenen.
De populariteit van MMT is vooral sterk toegenomen nadat de rijzende ster van de Amerikaanse politiek – Alexandria Ocasio Cortez, kortweg AOC genoemd – zich erachter heeft geschaard. Volgens haar moet het geen probleem zijn nieuwe uitgaven voor bijvoorbeeld medische zorg voor iedereen en een nieuwe Green Deal te bekostigen door gewoon meer geld bij te drukken. Zij is gepositioneerd op de linker vleugel van de Democratische Partij en haar populariteit kent momenteel geen grenzen in de Verenigde Staten. Maar het is niet terecht om de opkomst van MMT volledig toe te schrijven aan politici als AOC en partijgenoot Bernie Sanders.
Want in feite heeft de rechtervleugel van de Republikeinse Partij MMT ook stilzwijgend omarmd. Want hoe anders valt de exorbitante belastingverlaging van vorig jaar in de Verenigde Staten te verklaren? De staatsschuld van de Verenigde Staten werd nog eens fors verhoogd zonder dat daar ook maar enige dekking tegenover stond. En ook over de bekostiging van andere uitgaven doen de Republikeinen niet overdreven moeilijk. Wat kunnen we hieruit opmaken? Het heeft er veel van weg dat er in de Verenigde Staten steeds meer een andere monetaire wind gaat waaien. Waarom zou men zich nog zorgen maken over begrotingstekorten, schuldplafonds en staatsschuld. De rente is immers laag en de Federal Reserve lijkt alles met een welwillend oog te bezien. Bovendien wordt er met graagte gewezen naar Japan. Dat land heeft een staatsschuld ter grootte van 200 procent van het BNP. Japan heeft een lage werkloosheid, weliswaar ook niet veel groei maar is desondanks een van de welvarendste landen van deze wereld. Schuld een probleem? Hoezo?
Men kan de Europese politici en economen horen knarsetanden. MMT druist immers in tegen alles waar zij voor staan.
