Datum: 08-05-2023

Between a rock and a hard place

Beleggers waren de afgelopen week in afwachting van de rentebesluiten van de centrale bankiers. Nu ging vrijwel de gehele markt ervan uit dat zowel de Fed als de ECB de beleidsrente met 25 basispunten zou verhogen. Maar, zou er meer duidelijkheid komen over wat beleggers voor de rest van dit jaar kunnen verwachten?

Inflatie blijft hardnekkig

Zou bijvoorbeeld de Fed het hierbij laten en volgt er een rentepauze? De inflatie is immers nog steeds hardnekkig.

Geheel volgens verwachting besloot het beleidscomité van het stelsel van Amerikaanse centrale banken inderdaad tot een verhoging van de beleidsrente met 0,25%. Het was de tiende verhoging op rij en de rente staat nu met 5,00 tot 5,25% op het hoogste niveau in 16 jaar. In de toelichting die op het rentbesluit volgde kregen beleggers geen eenduidig antwoord van Fed-voorzitter Powell op de vraag dit de voorlopig laatste rentestap was. 

Even pas op de plaats

In de verklaring van de Fed werd wel de zinsnede 'dat er waarschijnlijk verder verkrapt moeten worden', weggelaten. Maar Powell zei tijdens de persconferentie dan weer wel aan dat tijdens de beleidsvergadering geen besluit genomen was over een eventuele pauze. De Fed gaat voorlopig alleen (even) op de handen zitten en aankijken hoe de indrukwekkende reeks van renteverhogingen zal uitwerken op de Amerikaanse economie.

Daarbij is de ontwikkeling van de Amerikaanse inflatie natuurlijk heel belangrijk. Het was immers de uit de hand gelopen inflatie waardoor de Fed genoodzaakt werd al deze rentestappen te nemen. Powell benadrukte bereid te zijn om, als de omstandigheden daarom vragen, meer te doen. Er is immers nog een lange weg te gaan om de inflatie terug te laten keren naar de doelstelling van 2%.

Bodem van schatkist in zicht

Op de achtergrond van dit monetaire geweld speelt nog iets anders. De Amerikaanse minister van financiën Janet Yellen gaf onlangs in een brief aan de leiders van het Congres aan dat de bodem van de schatkist in zicht is. Het schuldenplafond was een paar maanden geleden al bereikt en over een maand beschikt het Ministerie van Financiën niet langer over de financiële middelen om ambtenaren te kunnen betalen. Sterker nog, de Verenigde Staten zullen dan niet langer aan de schuldverplichtingen kunnen voldoen.

In dit schuitje hebben we natuurlijk al veel vaker gezeten. Het Amerikaanse schuldenplafond is in de geschiedenis al vele tientallen keren verhoogd. De Verenigde Staten kunnen het zich immers niet permitteren failliet te gaan. Hoewel dat dit keer hoogstwaarschijnlijk ook wel weer zal gebeuren, liggen de Republikeinen en Democraten wel op ramkoers waar het de overheidsfinanciën betreft. Het bereiken van een overeenkomst zal dan ook niet zonder horten en stoten gaan. 

Economie verlengstuk van beurs geworden

De Amerikaanse staatsschuld is mede door de riante steunpakketten uit de coronaperiode tot ongekende hoogte opgelopen. Een schuld van ruim 31.000 miljard dollar komt neer op 122% van het BNP en 94.000 dollar per hoofd van de bevolking. Deze schuld drukt met de gestegen rentelasten steeds zwaarder op de economie. Het lijkt onwaarschijnlijk dat de bezitters van deze staatsobligaties tegen de huidige koopkracht zullen worden afgelost.

Mede door het ontstaan van deze enorme schuldenlast zijn de financiële markten de afgelopen decennia volledig uit hun krachten gegroeid. Het belang van de beurzen is zo groot geworden dat ze niet langer het verlengstuk zijn van de economie. Het is omgekeerd, de economie is het verlengstuk van de financiële markten geworden. Daar moet de Fed ook zeker rekening mee houden.

Wie gaan die obligaties kopen?

Op het moment dat het Congres straks na veel vijven en zessen tot een akkoord komt, kunnen de Verenigde Staten weer gaan lenen om aan hun betalingsverplichtingen te voldoen. Wie gaan deze obligaties kopen? Buitenlandse kopers zijn al een paar jaar erg terughoudend. Dat kun je China, Japan en het Midden-Oosten ook niet kwalijk nemen. Ieder van hen heeft zo z’n redenen om niet langer Amerikaanse staatsleningen te willen kopen.

Maar ook in eigen land wordt de spoeling dunner. De huidige bankencrisis is mede het gevolg van teveel staatsleningen op de diverse bankbalansen. Zal er dan animo zijn onder particuliere beleggers? Als zij al koper worden, zal hun gewicht niet voldoende zijn om al die leningen te absorberen.

Fed stuck between a rock and a hard place

Zo bezien resteert er nog maar één koper, de Fed. Als die niet in de bres springt, dreigt er een aanbodoverschot aan staatsleningen met een rentestijging als resultaat. Daar zit niemand op te wachten. Het overschot zal opgedweild moeten worden, of er nu wel of geen inflatie is. Daarmee lijkt de Fed klem te zitten between a rock and a hard place.